(TITC) - Từ thành phố Hạ Long, theo quốc lộ 18 về phía đông bắc khoảng 30km đến thành phố Cẩm Phả, sau đó rẽ phải đi tiếp hơn 100m, du khách sẽ tới đền Cửa Ông.
Đền Cửa Ông được xây dựng vào thế kỷ 19, ban đầu gọi là miếu Hoàng tiết chế, thờ Hoàng Cần, một người địa phương có nhiều công đánh giặc phá cướp, được các triều vua phong “Khâm sai Đông Đạo Tiết chế”. Sau này, đền thờ Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng (con trai thứ ba của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn) - người có nhiều công lao trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông, bảo vệ tuyến biên giới và lãnh hải vùng Đông Bắc Tổ quốc.
Đền tọa lạc trên một ngọn đồi cao khoảng 100m nhìn xuống vịnh Bái Tử Long, hai bên có hai ngọn đồi nhỏ hộ vệ, phù hợp với quy tắc “tả Thanh Long, hữu Bạch Hổ”, sau lưng là dãy núi chạy dài qua Cẩm Phả, Mông Dương. Nơi đây có sự hòa quyện giữa núi, rừng và biển tạo nên cảnh quan hữu tình, hùng tráng nhưng cũng đầy trang nghiêm, tĩnh mịch. Vị trí ngôi đền đã được người xưa ca tụng: “Nghìn trùng nước biếc buông tay áo - Bốn phía non xanh tạc hoạ đồ”.
Đền Cửa Ông được xây bằng các loại vật liệu như: đá đúc, gạch Bát Tràng, vữa hồ pha mật, đất sét nung. Phần trong nhà đền sử dụng các loại gỗ đinh, lim, trắc, gụ. Kiến trúc đền được trang trí theo các điển tích: Long, Ly, Quy, Phượng cùng các bức phù điêu, bức trướng, câu đối sơn son, thếp vàng lộng lẫy.
Đền Cửa Ông gồm hai cụm kiến trúc là đền Hạ thờ Mẫu và đền Thượng thờ Trần Quốc Tảng cùng gia thất và cận thần. Đền Thượng có kiến trúc hình chữ “công” (工) gồm ba gian tiền đường, hai gian ống muống và ba gian hậu cung. Phía trước đền Thượng có một tam quan, phía sau là lăng Trần Quốc Tảng, bên trái là khu nhà để khách thập phương sắp lễ vào đền và bên phải có một ngôi chùa nhỏ. Bên trong đền Thượng còn lưu giữ 34 pho tượng lớn nhỏ có niên đại khá sớm, được tạo tác bằng chất liệu quý, mang giá trị lịch sử và nghệ thuật cao.
Từ ngày 3/2 âm lịch đến hết tháng 3 âm lịch hàng năm, tại đây diễn ra Lễ hội đền Cửa Ông với nhiều nghi lễ trang trọng và hoạt động văn hóa đặc sắc.
Năm 2017, đền Cửa Ông đã được Nhà nước xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt, góp phần khẳng định giá trị của di tích trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân Quảng Ninh và du khách thập phương.
Phạm Phương